Polska jako państwo ponosi szereg porażek w dziedzinie polityki historycznej. Nie dbamy o swoich bohaterów, pozwalamy wmawiać sobie wiele zafałszowań, półprawd i zwykłych kłamstw, które dotyczą naszej historii i roli Polaków w wielu epokowych wydarzeniach. Jednym z takich zagadnień jest niedoceniony udział polskich matematyków w złamaniu Enigmy – maszyny, której szyfry mogły zapewnić zwycięstwo Niemcom w czasie II Wojny Światowej. Mogły, ale na szczęście nie zapewniły dzięki m.in. trójce polskich uczonych.
Bliżej prawdy
Gy Brytyjczycy kręcą filmy o Alanie Turingu i Enigmie, Amerykanie podkreślają swój wkład w łamanie niemieckich kodów, to rola polskich matematyków zostaje niemal całkowicie przemilczana. Co gorsze, nawet w Polsce mało kto wie coś więcej na temat tej niesamowitej trójki: Mariana Rejewskiego, Henryka Zygalskiego i Jerzego Różyckiego. Właśnie o tę prawdę historyczną zawalczył autor książki „Enigma. Bliżej prawdy” – Marek Grajek. I zrobił to w iście spektakularny sposób, bo książka, którą napisał, to prawdziwe kompendium wiedzy na temat niemieckiej maszyny szyfrującej oraz wieloletnich prób jej złamania. Śledząc historię Enigmy obserwuje się nieustanny wyścig: z jednej strony niezmordowane próby ataku na kod maszyny, a z drugiej udoskonalanie jej szyfrów, by stały się jeszcze trudniejsze. Fascynujący pojedynek.
Marek Grajek podszedł do tematu niezwykle kompleksowo. Jak przyznaje we wstępie jego pasją są zarówno kryptologia, którą zajmuje się zawodowo, jak i historia, której pasjonatem jest na co dzień. To połączenie, które wydaje się być osobliwe, ale okazało się być idealne do napisania książki o jednej z największych zagadek II Wojny Światowej. Książkę czyta się niełatwo, bo wymaga ona sporego skupienia. Autor nie pisze jedynie o Enigmie. Przedstawia bowiem również zapis wielu potyczek rozgrywających się w różnych teatrach wojny. W większości z tych bitew Enigma odgrywała swoją rolę, ale w niektórych potyczkach opisanych przez Marka Grajka rola maszyny szyfrującej była znikoma, a autor poświęcił kilkadziesiąt stron, by opisać poszczególne wydarzenia. Odnosiłem wrażenie, że Grajek nie chciał pominąć żadnego znanego epizodu wojny, w którym wątek Enigmy byłby choć marginalny. Dzięki temu książka ta jest bogata w treść i właściwie niemal wyczerpująca temat, ale jest także bardzo wymagająca dla czytelnika.
Podkreślić muszę świetne wstawki tłumaczące sposób działania Enigmy. Wszystko rozrysowane i szczegółowo omówione i umieszczone w osobnych tabelkach, tylko dla zainteresowanych i w taki sposób, by móc śmiało to pominąć i kontynuować czytanie głównego tekstu. Tabelki te czytałem ze sporym zaciekawieniem, do momentu gdy iloczyny permutacji zaczęły mnie jednak trochę przerastać 😉
Ocalić od zapomnienia
W trakcie lektury najbardziej bolały mnie dwie kwestie: jedna to zadufanie i egoizm francuskiego szefa komórki polskich kryptologów, który dla własnych korzyści zablokował emigrację polskiej ekipy do Anglii. Gdyby polscy matematycy dotarli do Londynu to być może zdołaliby wspomóc tamtejszy zespół i osiągnąć lepsze wyniki w krótszym czasie. A tak to ich potencjał został kompletnie zaprzepaszczony. Drugą sprawą jest traktowanie rodzimych kryptologów przez polski rząd zarówno na uchodźstwie, jak i już po wojnie. Ich osiągnięcia zostały zmarginalizowane i nieomal zapomniane. Dołączyli oni do szerokiej grupy bohaterów, o których powojenna Polska nie chciała pamiętać. Na szczęście w ostatnich latach coś się w tym temacie zmienia i wielu dzielnych Polaków otrzymuje należne sobie miejsce w naszej historii.
Żałuję również niewykorzystanego potencjału artystycznego zawartego w historii polskiego wątku rozpracowywania Enigmy. A już zwłaszcza spektakularna ucieczka członków polskiego zespołu kryptologów z Francji przed ścigającymi ich Niemcami zasługuje na szczególne wyróżnienie. O ile sama historia udziału Polaków w łamaniu niemieckiej maszyny szyfrującej zasługuje na z ekranizowanie, tak już sam wątek ucieczki przed Niemcami to absolutny hit. Część zespołu została złapana i podjęła grę z Niemcami, reszta musiała się ukrywać, została zdradzona i ponownie musiała uciekać. No po prostu gotowa historia filmowa. Nic tylko kręcić! Mam nadzieję, że kiedyś się to uda zrealizować. Trzymam kciuki, bo dziś to kultura masowa kreuje powszechną opinię na każdy temat. A najpopularniejszą jej formą jest film.
Podsumowanie: Czy to holik?
Prawie. „Enigma. Bliżej prawdy” to prawdziwa encyklopedia wiedzy na temat Enigmy, jej roli w trakcie działań wojennych oraz prób jej złamania. Marek Grajek podszedł do zagadnienia holistycznie, gruntownie opisując każdy szczegół dotyczący niemieckiej maszyny szyfrującej. Dla wszystkich pasjonatów historii II Wojny Światowej oraz kryptologii książka ta to obowiązkowa lektura. Zawartych w niej jest mnóstwo detali, a informacje są podane w sposób przystępny także dla laików z zakresu kryptologii. Chylę czoła nie tylko przed autorem tej bogato napisanej książki. Moje wyrazy uznania również dla Domu Wydawniczego REBIS, bo jest to już kolejna pozycja historyczna tego wydawnictwa, która niezwykle obficie opisuje temat. Wcześniej czytałem „Zapomniany holokaust„. W planach mam „Dziecięcy płacz”, a w dodatku z okładki „Enigmy” dowiedziałem się o wydanych również przez REBIS innych książkach: „Zamach”, czy „Monte Cassino”. Przede mną wiele ciekawych książek 🙂
Ocena czytoholika: 4 / 5
Masz inne zdanie na temat tej książki? Podziel się nim w komentarzu 🙂
